Rozdzielność majątkowa, to ustrój majątkowy małżeński, w którym każdy
z małżonków ma swój majątek odrębny i zarządza nim samodzielnie. Jest to zatem ustrój, w którym nie ma majątku wspólnego małżonków.
Ponieważ z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje z mocy prawa wspólność majątkowa małżeńska, wprowadzenie rozdzielności majątkowej wymaga albo zawarcia stosownej umowy między małżonkami, albo uzyskania orzeczenia sądowego ustanawiającego ustrój rozdzielności majątkowej. Umowa taka może również poprzedzać zawarcie związku małżeńskiego.
Umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej
Wprowadzenie umownego ustroju rozdzielności majątkowej między małżonkami wymaga zgody obojga małżonków. Umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, w przeciwnym razie jest nieważna. W umowie małżonkowie muszą określić termin, od kiedy rozdzielność majątkowa ma obowiązywać. Może to być data zawarcia umowy lub też późniejszy – określony w umowie termin. Umowa majątkowa małżeńska nie działa z mocą wsteczną, natomiast w odniesieniu do długów powstałych po jej zawarciu jest skuteczna tylko wówczas, gdy wierzyciel wiedział o istnieniu takiej umowy.
W przypadku zawarcia umowy w trakcie trwania związku małżeńskiego, dotychczasowy majątek wspólny małżonków przekształca się we współwłasność ułamkową. Jeśli strony nie umówiły się inaczej – istnieje domniemanie, że małżonkom przysługują równe udziały w prawach, które do dnia zawarcia umowy objęte były wspólnością majątkową małżeńską.
Umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej w formie aktu notarialnego, może być zawarta w trakcie lub przed zawarciem małżeństwa. Jeśli umowa zawierana jest w trakcie trwania małżeństwa, notariusz będzie wymagał przedłożenia odpisu skróconego aktu małżeństwa, jeśli zaś umowa zawierana jest jeszcze przed ślubem – nie są potrzebne żadne dokumenty.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Od 2005 roku małżonkowie, ustanawiając rozdzielność majątkową, mogą zastrzec w umowie, że wprowadzają ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Oznacza to, że w przypadku ustania małżeństwa lub zniesienia ustroju rozdzielności majątkowej (poprzez zawarcie umowy przywracającej wspólność), ten małżonek, którego dorobek jest mniejszy – będzie mógł żądać jego wyrównania od współmałżonka, którego dorobek jest wart więcej. Wyrównanie takie możliwe jest przez zapłatę lub przeniesienie określonego prawa. Wyrównanie dorobków może zostać dokonane umownie, a jeśli małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia, o wyrównaniu dorobków orzeka sąd.
Rozdzielność majątkowa na drodze sądowej
W przypadku braku zgody obojga małżonków co do wprowadzenia ustroju rozdzielności majątkowej – o ustanowieniu takiego ustroju może zdecydować sąd. Małżonek, który domaga się zniesienia wspólności małżeńskiej majątkowej, musi wnieść do sądu pozew, uzasadniając go ważnymi powodami. Przepisy nie definiują pojęcia „ważne powody”,
ale w praktyce do okoliczności tych zaliczane są m.in. hulaszczy tryb życia, rażąca niegospodarność czy alkoholizm, a także powody o charakterze niemajątkowym, takie jak osobne zamieszkiwanie czy też zaistnienie podstaw do żądania rozwodu.
Orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, sąd ma obowiązek dokładnie oznaczyć datę, w której rozdzielność powstała lub ma powstać. W wyjątkowych sytuacjach data ta może być wcześniejsza od dnia złożenia w sądzie pozwu, w szczególności, jeżeli małżonkowie już wcześniej żyli osobno. Należy jednak wiedzieć, że sąd orzekając o rozdzielności majątkowej, musi również chronić interes wierzycieli każdego z małżonków.
Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy wnieść do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, właściwego ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków – jeśli jedno z nich ciągle w tym okręgu zamieszkuje. W braku takiej podstawy – właściwym do rozpatrzenia sprawy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy nie da się tego miejsca ustalić – sąd miejsca zamieszkania małżonka składającego pozew.
W sprawie o rozdzielność majątkową pozew składa do sądu ten z małżonków, który żąda jej ustanowienia (powód). Powód może pozew przygotować i złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. Jeśli powód chce działać w sprawie przez pełnomocnika, to musi mu udzielić pełnomocnictwa szczególnego tj. pełnomocnictwa do reprezentowania w tej konkretnej sprawie.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej może również nastąpić z mocy samego prawa w razie:
- ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków,
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków,
- orzeczenia separacji między małżonkami.
Szukasz polecanego prawnika, specjalizującego się w sprawach majątkowych? Kliknij i sprawdź listę prawników w Casum.pl.
