Rozwód stwierdza sąd w wydanym wyroku. Orzeczenie rozwodu jest możliwe wówczas, kiedy pomiędzy małżonkami nastąpił rozkład pożycia małżeńskiego, co oznacza, że małżonkowie nie są już związani ze sobą emocjonalnie, fizycznie oraz finansowo (np. nie spędzają razem czasu, nie rozmawiają ze sobą, nie dzielą sypialni, mają oddzielne konta). Sąd orzeknie rozwód, jeśli rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały. Przepisy prawa nie określają jednak w tym zakresie żadnego okresu (tzn. nie określono dokładnie, jak długo powinien trwać rozkład pożycia).
Sąd nie orzeknie rozwodu, jeśli w jego wyniku ucierpieć mogłoby dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub gdy jego orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (tzn. z ogólnie przyjętymi normami społecznymi). Sąd nie orzeknie rozwodu także wtedy, gdy będzie się go domagał jedynie małżonek, który ponosi wyłączną winę za rozkład pożycia, chyba, że drugi małżonek zgodzi się na rozwód lub w przypadku braku zgody tego małżonka – sąd uzna, że jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego np. gdy nie zgadza się on na rozwód z niskich pobudek.
Aby wszcząć postępowanie sądowe o orzeczenie rozwodu, należy złożyć w sądzie następujące dokumenty:
1) Pozew o rozwód
Sąd wszczyna postępowanie o rozwód (tzw. sprawę rozwodową) po otrzymaniu pozwu o rozwód. Pozew taki złożyć powinien jeden z małżonków, przy czym może zrobić to osobiście bądź przez pełnomocnika, np. adwokata. Małżonek, który wnosi pozew do sądu określany jest mianem powoda, zaś drugi małżonek (ten, przeciwko któremu wnoszony jest pozew) to pozwany. Pozew o rozwód można złożyć w trakcie trwania małżeństwa w każdym czasie, jeśli tylko istnieją warunki do jego orzeczenia. Sporządzenie pozwu o rozwód nie jest jednak proste. Przed napisaniem pozwu małżonek bowiem musi zadecydować, czy wnosi o rozwód z orzekaniem o winie czy bez orzekania o niej. Sąd może bowiem orzec rozwód, w którym uzna, że:
- oboje małżonkowie są winni rozkładu pożycia małżeńskiego,
- tylko jeden z małżonków jest winny rozkładu pożycia i wskaże go,
- żaden z małżonków nie ponosi winy za rozkład pożycia,
- nie będzie orzekał o winie małżonków, ale tylko w przypadku, gdy oboje małżonkowie wyrażą na to zgodę.
2) odpis skrócony aktu małżeństwa – można go otrzymać w urzędzie stanu cywilnego, w którym zawarty został związek małżeński;
3) odpisy skrócone aktów urodzenia wszystkich wspólnych, małoletnich dzieci małżonków – można je otrzymać w urzędzie stanu cywilnego, właściwym dla miejscowości, w której urodziły się dzieci;
4) dokumenty potwierdzające okoliczności, na które małżonek powołuje się w pozwie – np. zaświadczenie o zarobkach lub zaświadczenie z urzędu pracy potwierdzające status osoby bezrobotnej itp.;
5) odpisy pozwu i załączników (sąd prześle te dokumenty pozwanemu),
6) dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu o rozwód lub wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych – wniesienie pozwu o rozwód wymaga uiszczenia opłaty sądowej (opłata stała w wysokości 600 zł). Uiszczenie tej opłaty jest obowiązkowe, w przypadku jej braku sąd nie rozpozna pozwu, lecz wezwie do zapłaty tej w kwoty w terminie 7 dni kalendarzowych (opłatę można uiścić poprzez naklejenie na pozwie znaków opłaty sądowej, dokonanie przelewu na rachunek bankowy sądu lub uiszczenie jej w kasie sądu). Do wskazanej powyżej opłaty od pozwu o rozwód należy doliczyć następujące kwoty:
– 200 zł – jeżeli w pozwie o rozwód małżonek wnosi również o eksmisję małżonka (tzn. orzeczenie przez sąd obowiązku opuszczenia przez niego wspólnie zajmowanego z nim mieszkania),
– 300 zł – jeżeli w pozwie o rozwód małżonek wnosi również o dokonanie przez sąd podziału majątku wspólnego, a małżonkowie przedstawią zgodny projekt podziału tego majątku,
– 1 000 zł – jeżeli w pozwie o rozwód małżonek wnosi również o dokonanie przez sąd podziału majątku wspólnego, a małżonkowie nie przedstawią zgodnego projektu podziału tego majątku.
Pozew o rozwód – wymagania
Pozew o rozwód musi spełniać szereg wymagań, aby został przyjęty i aby na jego podstawie sąd rozpoczął postępowanie w sprawie. W zależności od tego, o co wnosi powód, pozew o rozwód powinien zawierać następujące elementy:
– oznaczenie daty i miejsca sporządzenia pozwu (miejscowość);
– oznaczenie sądu, do którego pozew jest wnoszony (pozew o rozwód należy wnieść do sądu okręgowego – wydziału cywilnego, w obszarze działania którego znajduje się ostatnie miejsce zamieszkania małżonków, jeżeli przynajmniej jedno z nich nadal mieszka lub przebywa w tym okręgu. W razie braku takiego miejsca właściwy jest sąd miejsca zamieszkania małżonka pozwanego, (a jeżeli i tego nie można ustalić – sąd miejsca zamieszkania powoda),
– oznaczenie stron (powoda i pozwanego, lub ich pełnomocników, jeżeli są oni ustanowieni w sprawie), poprzez podanie ich imienia, nazwiska, adresu zamieszkania, a w przypadku stron – także numeru PESEL;
– oznaczenie pisma – „Pozew o rozwód”;
– dokładne określenie, o co wnosi powód – należy pamiętać bowiem, że w wyroku rozwodowym sąd rozstrzyga także o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, o kontaktach rodziców z dzieckiem, o tym, w jakim zakresie małżonkowie mają ponosić koszty utrzymania i wychowania dzieci lub o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania.
Małżonek może więc wnosić w pozwie o:
- orzeczenie rozwodu z orzekaniem o winie bądź bez orzekania winy,
- przyznanie na jego rzecz alimentów od drugiego małżonka,
- powierzenie mu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi,
- ustalenie kontaktów lub o nieorzekanie o kontaktach drugiego małżonka z dziećmi,
- przyznanie od drugiego małżonka alimentów na rzecz dzieci,
- eksmisję małżonka z zajmowanego przez nich wspólnie mieszkania,
- podział majątku wspólnego (przy czym sąd dokona podziału majątku w trakcie postępowania o rozwód tylko wtedy, gdy nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia postępowania),
- przeprowadzenie określonych dowodów na potwierdzenie powołanych w pozwie okoliczności: np. przesłuchanie biegłych lub świadków (należy podać imiona i nazwiska, adresy zamieszkania wszystkich świadków oraz jakie okoliczności mają oni potwierdzić swoimi zeznaniami), dopuszczenie dowodu np. z dokumentów itp.,
- a także o zwrot kosztów procesu od pozwanego;
– uzasadnienie pozwu – należy wykazać, że pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, opisać w jaki sposób i dlaczego ustała więź pomiędzy małżonkami, wskazać czy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci;
– wskazanie dowodów na potwierdzenie zawartych w pozwie twierdzeń – przedstawienie dokumentów lub wskazanie świadków;
– wykaz załączników do pozwu (które wymienione są w punktach 2-6);
– własnoręczny podpis małżonka, który wnosi pozew lub jego pełnomocnika – w przypadku ustanowienia pełnomocnika wymagane jest złożenie pełnomocnictwa;
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
Jeśli małżonek, który wnosi pozew do sądu, nie jest w stanie uiścić opłaty sądowej od pozwu, powinien wraz z tym pozwem złożyć do sądu wniosek na piśmie o zwolnienie go od kosztów sądowych. We wniosku tym powinien wskazać, czy wnosi o całkowite czy częściowe zwolnienie go od kosztów oraz wykazać, że ich poniesienie spowodowałoby duże obciążenie dla jego utrzymania i jego rodziny. Do wniosku dołączyć należy oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym, o dochodach i źródłach utrzymania wnioskodawcy. Oświadczenie takie wnosi się na urzędowym formularzu – wzór oświadczenia znaleźć można na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Sąd na żądanie małżonka, który wniósł pozew o rozwód i poniósł opłatę sądową z tym związaną, może w wyroku orzekającym rozwód nałożyć na małżonka, który przegrał sprawę (tzn. był pozwany w sprawie o rozwód) obowiązek zwrotu całości lub części tych kosztów na rzecz drugiej strony. Ponadto w razie orzeczenia, za zgodą obu stron, rozwodu bez orzekania o winie – sąd zwróci małżonkowi, który uiścił opłatę od pozwu o rozwód – połowę wniesionej opłaty.
Po otrzymaniu spełniającego wszystkie wymagane warunki formalne pozwu o rozwód, sąd prześle jego odpis wraz z załącznikami pozwanemu, który może wnieść odpowiedź na pozew.
