Przepis art. 28 ust. 4 ustawy o ewidencji ludności z dnia 24 września 2010 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1191) stanowi, że zameldowanie na pobyt stały lub czasowy służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu osoby w miejscu, w którym się zameldowała. Instytucja ta ma zatem jedynie charakter rejestracyjny, a czynność zameldowania jest czynnością materialną-techniczną.
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 20 września 2016 r. (III SA/Kr 181/16),
zameldowanie nie stanowi o jakimkolwiek tytule prawnym do lokalu (…). Należy zaznaczyć, że po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2002 r., sygn. akt K 20/01 (publ. OTK-A 2002/3/34) ukształtował się pogląd, że zameldowanie osoby pod danym adresem ma odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy w tym zakresie. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ewidencja ludności służy zbieraniu informacji w zakresie danych o miejscu zamieszkania i pobytu osób, a więc rejestracji stanu faktycznego, a nie prawnego. Ewidencja ludności nie jest formą kontroli nad legalnością zamieszkania i pobytu oraz nie przesądza o jakichkolwiek uprawnieniach do lokalu.
Podobnie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 5 listopada 2014 r. (IV SA/Po 299/14) stwierdzono:
Nie tylko brak potwierdzenia pobytu w lokalu przez tego właściciela, ale i brak wyraźnej zgody na zameldowanie nie stanowi negatywnej przesłanki do dokonania zameldowania w określonym lokalu. Sprawy meldunkowe (zameldowanie, wymeldowanie), należące do kategorii zagadnień prawa administracyjnego, służą wyłącznie rejestracji stanu faktycznego, a nie prawnego i nie mają wobec tego żadnego związku z ustalaniem prawa do lokalu, ani tym bardziej nie dotyczą uprawnień w zakresie ich przyznawania tudzież pozbawiania. Nawet zatem jeśli z materiału dowodowego wynika, że osoba ubiegająca się o zameldowanie nie ma praw do lokalu, ale w nim zamieszkuje, organ ma obowiązek dokonania rejestracji tego faktu w ewidencji.
Z powyższego wynika również, że zameldowanie nie wpływa na prawo rozporządzania nieruchomością. Właściciel mieszkania może je sprzedać, mimo zameldowania kogoś w tym lokalu.
Istnieje także możliwość wymeldowania z pobytu stałego lub czasowego danej osoby bez jej zgody. We wniosku o wymeldowanie (który to wniosek wszczyna postępowanie administracyjne) wskazuje się datę i przyczynę wyprowadzenia się tej osoby z lokalu. Zgodnie bowiem z art. 35 ww. ustawy, właściwy organ gminy, o którym mowa w art. 28 ust. 1, wydaje z urzędu lub na wniosek właściciela lub podmiotu wskazanych w art. 28 ust. 2, decyzję w sprawie wymeldowania obywatela polskiego, który opuścił miejsce pobytu stałego albo opuścił miejsce pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu pobytu i nie dopełnił obowiązku wymeldowania się.
Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 11 stycznia 2018 r. (III SA/Kr 1274/17):
Decyzja o wymeldowaniu ma charakter ewidencyjny i służy jedynie aktualizacji i doprowadzeniu do zgodności pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem zameldowania. Decyzja o wymeldowaniu nie skutkuje zmianą stosunków prawnorzeczowych dotyczących danej nieruchomości. Opuszczenie miejsca stałego pobytu ma miejsce wtedy, gdy dana osoba faktycznie nie przebywa w określonym lokalu i ma zamiar opuszczenia tego lokalu na stałe, a zamiar ten związany jest z założeniem w nowym miejscu ośrodka osobistych i majątkowych interesów. Rezygnacja z przebywania w określonym lokalu może nastąpić w sposób wyraźny – przez złożenie stosownego oświadczenia, ale także w sposób dorozumiany – przez zachowanie, które w sposób nie budzący wątpliwości wyraża wolę danej osoby skoncentrowania swojej aktywności życiowej w innym miejscu. Przedmiotem oceny w postępowaniu o wymeldowanie są okoliczności istniejące w dniu faktycznego opuszczenia dotychczasowego miejsca zameldowania, a nie w dniu orzekania przez organy.
Artykuł powstał we współpracy z kancelarią prawną Damian Niciejewski, z siedzibą w Wieluniu.
