Alimenty na rzecz byłego małżonka

Przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego przewidują możliwość zobowiązania rozwiedzionego małżonka do płacenia świadczeń alimentacyjnych na rzecz byłej żony lub męża.  Regulacje te zostały zawarte w art. 60 k.r.o. Przepis ten określa kiedy i na jak długo takie roszczenie przysługuje.

Z przepisu tego wynika, że małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczenia środków utrzymania. O przesłankach poniżej.

W języku prawniczym wyróżnia się dwie postaci obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami:

1. zwykłą postać obowiązku alimentacyjnego (art. 60 § 1 k.r.o.)
2. szerszą postać obowiązku alimentacyjnego (art. 60 § 2 k.r.o.).

Przesłanki zwykłej postaci obowiązku alimentacyjnego – art. 60 § 1 k.r.o.

„Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”

1. Wystąpieniu niedostatku u uprawnionego – pojęcie to oznacza brak jakichkolwiek środków utrzymania, a także sytuacje, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Ponadto w orzecznictwie podkreśla się, że „małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb” (wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 r., I ACa 1422/03). Zdaniem Sądu Najwyższego: „usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku” (wyrok SN z dnia 7 września 2000 r., I CKN 872/00). Uzupełniająco należy wskazać, że w przypadku gdy uprawniony jest chory, to do potrzeb, o których mowa w art. 60 § 1 k.r.o., należy zaliczyć także lekarstwa.
2. Braku wyłącznej winy w rozkładzie pożycia po stronie małżonka  uprawnionego – Sąd nie orzekł rozpadu z wyłącznej winy małżonka ubiegającego się o alimenty.
3. Możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (tj. pozwanego).

Orzeczenie przez sąd świadczenia alimentacyjnego uzależnione jest więc od ziszczenia się łącznie wszystkich trzech w/w przesłanek. Zakres świadczeń jest „odpowiedni” do potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego.

Szersza postać obowiązku alimentacyjnego – art. 60 § 2 k.r.o.

„Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”

W takim przypadku jeżeli alimentów domaga się małżonek niewinny od małżonka wyłącznie winnego, małżonek niewinny nie musi być w niedostatku.

Przesłanki:

1. Istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego – badając czy mamy do czynienia z istotnym pogorszeniem sytuacji materialnej należy każdorazowo porównać sytuację małżonka niewinnego z położeniem, jakie istniałoby, gdyby rodzina się nie rozpadła. Jaki standard życia miałby małżonek niewinny? Jeżeli porównanie powyższych stanów prowadzi do wniosku, że jest istotna różnica między tym, co by było, a tym, co jest, to możemy mówić o podstawie do żądania alimentów. Trzeba jednak pamiętać, że późniejsze (po rozwodzie) wzbogacenie małżonka winnego nie mają już znaczenia dla analizy „co by było, gdyby”.
2. Pogorszenie sytuacji majątkowej małżonka niewinnego musi nastąpić w związku z rozwodem – jeżeli małżonek niewinny przykładowo straci pracę, to nie jest to zmiana w sytuacji majątkowej wywołana rozwodem.
3. Małżonek wyłącznie winny ma przyczyniać się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego w odpowiednim zakresie – Sąd orzeka jaka wysokość alimentów jest lub nie jest odpowiednia do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Dlatego też istotne jest odpowiednie sporządzenie pisma procesowego oraz jego uzasadnienie. Warto mieć na uwadze, iż Sąd nie będzie kierował się tym by stopa życiowa obojga małżonków była równa.

Należy pamiętać, że mimo iż niewinny małżonek ma prawo żądać alimentów, to Sąd nie ma obowiązku uwzględnić takiego żądania.

Reasumując powyższe należy wskazać, że małżonkowi niewinnemu nie zawsze uda się uzyskać alimenty na podstawie istotnego pogorszenia swojej sytuacji materialnej, bo nie każdy rozwód pociąga za sobą taką zmianę. Wobec powyższego celem prawidłowego zbadania stanu faktycznego niezbędna jest każdorazowa analiza konkretnego przypadku.

Niezależnie od powyższego możliwe jest żądanie zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 1 k.r.o. Na tej podstawie można domagać się alimentów zawsze (o ile obowiązek alimentacyjny między małżonkami nadal trwa)

Czas trwania i przesłanki wygaśnięcia obowiązku – art. 60 § 3 k.r.o.

„Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni”.

Zgodnie z powyższym paragrafem – czas trwania obowiązku nie jest z góry ograniczony żadnym konkretnym terminem, z wyjątkiem sytuacji gdy zobowiązanym do świadczeń jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, jego obowiązek z art. 60 § 1 k.r.o. wygasa po pięciu latach od orzeczenia rozwodu. Przepis ten. przewiduje jednak, z uwagi na szczególne okoliczności, możliwość przedłużenia tego terminu przez Sąd na żądanie uprawnionego.

Przesłanki wygaśnięcia obowiązku:

• Zawarcia nowego małżeństwa przez uprawnionego do alimentów
• Poprawa sytuacji finansowej uprawnionego – uprawniony/uprawniona nie zmagają się już z niedostatkiem

Źródła:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359).
• Wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 r., I ACa 1422/03
• Wyrok SN z dnia 7 września 2000 r., I CKN 872/00

Autorzy artykułu: Pasternaklegal Kancelaria Adwokacka, zarejestrowani na portalu Casum.pl.