Co przysługuje ojcu dziecka po narodzinach?

Pierwsze lata życia dziecka są kluczowe dla jego rozwoju. Rola ojca w opiece nad noworodkiem jest nieoceniona. Właśnie dlatego nie tylko kobiety, ale i mężczyźni mają prawo do przywilejów związanych z opieką nad dzieckiem.

Do najważniejszych uprawnień, przysługujących mężczyznom wychowującym dzieci, należą m.in.: urlop ojcowski, zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka, urlop rodzicielski czy urlop wychowawczy.

Mało kto wie jednakże, że ojciec dziecka może również wnioskować o tzw. L4 na matkę dziecka. Kiedy i w jakim wymiarze można takie zwolnienie otrzymać oraz gdzie i kiedy złożyć stosowne dokumenty dowiedzą się Państwo w dalszej części artykułu.

Urlop ojcowski

Mężczyźnie wychowującemu dziecko przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni. Taki urlop można wykorzystać w jednej lub dwóch częściach w dowolnie wybranym momencie. Maksymalnie jednakże do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Jest to wyłączne i samodzielne prawo ojca, a pracodawca jest zobowiązany do jego udzielenia na pisemny wniosek pracownika.

Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka

Mężczyźnie któremu urodziło się dziecko przysługują z tego tytułu również dwa dni zwolnienia od pracy. Uprawnienie to przysługuje z mocy prawa, pracodawca zatem nie ma prawa odmówić zwolnienia. Za ten czas pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Prawo do części urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje wyłącznie matce, później natomiast może ona dowolnie podzielić się nim z ojcem dziecka.

Ojcu przysługuje zatem:

• 6 tygodni urlopu – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
• 8 tygodni urlopu– w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci.

Ojciec przebywający na takim urlopie otrzymuje 100 % podstawy wymiaru zasiłku.

Urlop rodzicielski

Po skończonym urlopie macierzyńskim, zarówno matka jak i ojciec mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Przysługuje on zarówno matce jak i ojcu w wymiarze 32 tygodni, a przy jednoczesnym urodzeniu więcej niż jednego dziecka 34 tygodni.

Urlopu udziela się jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach. Na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego rodzice mają czas do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Urlop rodzicielski udzielany jest na pisemny wniosek pracownika. Należy go złożyć nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Urlop wychowawczy

Pracownik, który jest zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi maksymalnie 36 miesięcy. Udziela się go nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Zwolnienie udzielane jest w nie więcej niż 5 częściach.

W ramach urlopu wychowawczego każde z rodziców ma wyłączne prawo do skorzystania z niego w wymiarze 1 miesiąca i nie można tej części przenieść na drugiego rodzica. Skorzystanie przez jednego z rodziców ww. miesiąca pomniejsza liczbę pozostałego urlopu do wykorzystania.

Urlop wychowawczy od pozostałych uprawnień różni się tym, że jest bezpłatny i za jego okres nie przysługuje wynagrodzenie i świadczenie z ZUS.

L4 na matkę dziecka

Zwolnienie lekarskie na matkę dziecka może wystawić lekarz, który wypisuje kobietę ze szpitala, ginekolog lub lekarz rodzinny. Wystawia się je w sytuacji kiedy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kobieta będzie potrzebować opieki, a nie ma innych osób, które mogą ją zapewnić. W praktyce oznacza to, że we „wspólnym gospodarstwie” nie przebywają osoby zdrowe i dysponujące czasem do stałego opiekowania się matką nowonarodzonego dziecka. Do takich osób nie zalicza się osób starszych, chorych, posiadających gospodarstwo rolne, odpoczywających po nocnej zmianie czy dzieci poniżej 14 roku życia. Przebywanie ww. osób we „wspólnym gospodarstwie” nie stoi na przeszkodzie, aby mężczyzna ubiegał się o zwolnienie na matkę dziecka.

Tego typu zwolnienie nie ma nic wspólnego ze zwolnieniem, które mężczyzna może otrzymać w celu opieki nad dzieckiem. Artykuł 32 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wskazuje, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki w przypadku porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki.

L4 na matkę dziecka – Kto może ubiegać się o zwolnienie?

Pierwsze dni po porodzie zdecydowanie nie należą do najłatwiejszych. Jeśli kobieta nie może samodzielnie sprawować opieki na dzieckiem i niezbędna jest w tym zakresie pomoc jej męża lub partnera może on skorzystać z płatnego zwolnienia lekarskiego udzielanego na opiekę nad żoną lub partnerką, która jest po porodzie.

Zwolnienie lekarskie z tytułu opieki nad żoną lub partnerką przysługuje nie tylko małżonkom, ale również parom, których związek nie jest sformalizowany. Opiekę nad partnerką można uzyskać, gdy ma się wspólne dziecko.

O zasiłek opiekuńczy można wnioskować zarówno będąc na umowie o pracę, jak i umowie zlecenie czy prowadząc działalność gospodarczą, pod warunkiem zgłoszenia się do ubezpieczenia chorobowego.

Jak otrzymać zwolnienie na opiekę nad żoną/partnerką po porodzie?

Mężczyzna który chciałby otrzymać tzw. zwolnienie na matkę dziecka powinien złożyć do swojego zakładu pracy następujące dokumenty:

• Zwolnienie lekarskie w związku z opieką wypełnione przez lekarza, wypisującego kobietę ze szpitala, ginekologa lub lekarz rodzinnego (będzie to papierowe zwolnienie ZUS ZLA albo wydruk zwolnienia elektronicznego e-ZLA);
• Wypełniony wniosek o zasiłek opiekuńczy na opiekę nad chorym członkiem rodziny (druk ZUS Z-15b)
• Zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3 (dla pracowników), ZUS Z-3b (dla prowadzących działalność, współpracujących z nimi) lub ZUS Z-3a (dla pozostałych).
• Skrócony odpis aktu urodzenia dziecka potwierdzający ojcostwo wnioskującego.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, dokumenty należy dostarczyć bezpośrednio do ZUS.

Zasiłek opiekuńczy to 80% podstawy wymiaru i wypłacany jest przez ZUS.

Ile dni można wziąć na opiekę nad żoną/partnerką?

Zazwyczaj podaje się, iż jest to 14 dni. Okres ten jednak nie wynika z żadnych przepisów prawa a jest to limit jaki można wykorzystać w danym roku kalendarzowym na opiekę nad innym członkiem rodziny. W związku z tym przyjęło się, że również w przypadku uzyskania zwolnienia na opiekę nad żoną/partnerką również przysługuje maksymalnie 14 dni.

O wystawieniu zwolnienia lekarskiego na opiekę i ilości dni zawsze jednak decyduje lekarz, biorąc pod uwagę stan zdrowia kobiety po porodzie.

W przypadku, gdy ubezpieczona matka po urodzeniu dziecka wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie opieki nad dzieckiem, ojcu dziecka przysługuje zasiłek opiekuńczy trwający 8 tygodni, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Autorką artykułu jest Ewelina Wolny, adwokat zarejestrowana w portalu Casum,pl, na co dzień świadcząca usługi prawne w kancelarii adwokackiej w Środzie Śląskiej.