Dozór elektroniczny to możliwość odbycia kary (pozbawienia wolności) na wolności z istotnymi ograniczeniami z zastosowaniem systemów elektronicznych. Odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego ma na celu umożliwienie skazanemu naprawienie popełnionych błędów oraz jednoczesne wypełnienie swoich dotychczasowych obowiązków, których zalicza się na przykład dbanie o utrzymanie rodziny, opieka nad dziećmi czy praca zarobkowa. W ramach odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego, skazany ma obowiązek przebywać w określonym miejscu z założonym nadajnikiem (tzw. opaska), przy pomocy, której możliwa jest kontrola skazanego. Dozór elektroniczny to zatem sposób na odbycie kary pozbawienia wolności poza murami zakładu karnego.
Kto może ubiegać się o dozór elektroniczny?
Z obecnie obowiązujących przepisów kodeksu karnego wykonawczego wynika, że:
Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
- wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
- jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
- osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę w formie pisemnej na wykonywanie przez taką osobę kary w systemie dozoru elektronicznego w miejscu ich wspólnego zamieszkania. Zgoda obejmuje również oświadczenie o umożliwieniu przeprowadzania czynności kontrolnych przez podmiot dozorujący
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, obejmujące w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi.
Dozór elektroniczny – warunki
Aby wniosek o dozór elektroniczny mógł rozstać rozpoznany pozytywnie, poza wymogami opisanymi powyżej spełnione muszą zostać następujące warunki:
W przypadku skazanego, który nie rozpoczął wykonywania kary w zakresie karnym Sąd penitencjarny, może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym. Powyższe okoliczności powinny zostać szczegółowo uzasadnione bowiem mają one istotne znaczeniu w przypadku możliwości odbycia kara w formie dozoru elektronicznego.
Rozpoczęcie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym przez skazanego nie uniemożliwia złożenia wniosku o udzielenie zgody na odbycia reszty kary w systemie dozoru elektronicznego. Skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego pozostałej części kary, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.
Opaska dozoru elektronicznego
Od strony technicznej System Dozoru Elektronicznego to nadajnik zainstalowany w wodoodpornej i antyalergicznej opasce mocowanej na nodze lub przegubie dłoni. Ponadto w miejscu odbywania kary przez skazanego instaluje się urządzenie rejestrujące odbierające sygnał z tzw. opaski i przekazujące informacje do organu dozorującego. Karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny.
Czy płaci się za dozór elektroniczny?
Złożenie wniosku skazanego o odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego nie podlega opłacie.
Ile razy można być pod dozorem elektronicznym?
Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego osobom, które nie odbywały w przeszłości kary pozbawienia wolności w tym trybie jak i osobom, które w przeszłości odbywały taką „zastępcza karę pozbawienia wolności”. Ustawa nie określa jakiegoś ścisłego limitu ilościowego w zakresie wykonywania dozoru elektronicznego względem skazanego.
Wniosek skazanego o odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego powinien spełniać wymogi formalne oraz posiadać odpowiednie uzasadnienie. W sprawach o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny orzeka na wniosek skazanego lub na wniosek jego obrońcy, prokuratora, sądowego kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego
Kiedy złożyć wniosek o dozór elektroniczny?
Skazany może ubiegać się o możliwość odbycia kary w systemie dozoru elektronicznego po orzeczeniu kary pozbawienia wolności (uprawomocnieniu się orzeczenia) jak również w trakcie odbywania kary w więzieniu.
Najlepiej jednak rozważyć złożenie wniosku zaraz po orzeczeniu kary pozbawienia wolności przez Sąd (oraz jego uprawomocnieniu się). Nie warto zostawiać tej kwestii na sam koniec.
Kto decyduje o dozorze elektronicznym?
Zgoda na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego udzielana jest na mocy zezwolenia Sądu penitencjarnego. Sądem penitencjarnym właściwym dla złożenia wniosku jest Sąd Okręgowy, w którego okręgu skazany przebywa. Tożsama właściwość została przewidziana dla skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności. Wówczas są może zezwolić na zamianę kary pozbawienia wolności odbywanej w zakładzie karnym na odbycie jej w warunkach dozoru elektronicznego.
Każdemu skazanemu, indywidualnie, sąd wyznacza szczegółowy harmonogram odbywania kary, zgodnie z którym osoba poddana kontroli musi przebywać w miejscu zamieszkania lub innym miejscu odbywania kary w ściśle określonych godzinach. W czasie odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności sąd może nałożyć określone obowiązki. W przypadku skazanego, który nie wykonuje nałożonych na niego obowiązków sąd penitencjarny może zdecydować się na uchylenie dozoru elektronicznego.
Naruszenie warunków odbywania kary w konsekwencji może spowodować uchylenie przez sąd SDE i zarządzenie wykonania kary w zakładzie karnym.
Czy sąd zawsze zezwala na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego?
Odpowiadając na powyższe pytanie, należy stwierdzić, że zawsze należy liczyć się z możliwością odrzucenia przez sąd naszego wniosku. Z tego względu istotna jest odpowiednia konstrukcja wniosku o umożliwienie skazanemu odbycia kary w formie dozoru elektronicznego. W przypadku formułowania wniosku istotne jest również właściwe sformułowanie wniosków dodatkowych. Samo złożenie wniosku o odbycie kary w formie „dozoru stacjonarnego” nie wstrzymuje wykonania kary. Konstruując wniosek należy zadbać również o dołączenie wszelkich niezbędnych załączników, co może wpływać na czas rozpoznania wniosku.
Ile się czeka na dozór elektroniczny?
Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej jednego roku w systemie dozoru elektronicznego skazanemu na taką karę, posiadającemu określone miejsce stałego pobytu oraz zgodę osób pełnoletnich wspólnie z nim zamieszkujących, jeżeli jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary oraz jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą jego osadzenia w zakładzie karnym, a udzieleniu takiego zezwolenia nie stoją na przeszkodzie warunki mieszkaniowe skazanego umożliwiające funkcjonowanie systemu dozoru elektronicznego, a także możliwości techniczno-organizacyjne wykonywania tego dozoru przez upoważniony podmiot dozorujący, zwane dalej „warunkami technicznymi”.
Czy można zamienić karę pozbawienia wolności na dozór elektroniczny?
Instytucja dozoru elektronicznego, o czym była mowa powyżej, pozwala na odbycie pozostałej kary pozbawienia wolności poza murami więzienia. W systemie dozoru elektronicznego mogą odbywać karę nie tylko skazani wobec, których orzeczono karę pozbawienia wolności opisaną powyżej ale również Ci, w stosunku do których orzeczono zastępczą karę za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Czy przy dozorze elektronicznym można pracować?
Sąd orzekający w sprawie określa przedział czasu w jakim skazany ma prawo przebywać poza miejsce zamieszkania. Możliwość wykonywania pracy zarobkowej określana jest przez sąd w harmonogramie.
Dlaczego dozór elektroniczny to najlepsze wyjście dla skazanego?
System dozoru elektronicznego umożliwia skazanemu odbycie kary w znanym sobie środowisku – we własnym domu, wśród rodziny. Nie wywołuje on skutków towarzyszących izolacji penitencjarnej oraz spełnia postulat sprawiedliwości społecznej. System wykonywania kary w SDE jest znacznie korzystniejszy od odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach zakładu karnego.
Jeżeli w trakcie odbywania kary będą ściśle przestrzegane postanowienia sądu, warunki odbywania kary oraz porządek prawny, sąd penitencjarny może udzielić warunkowego przedterminowego zwolnienia po odbyciu co najmniej połowy kary na wniosek uprawnionej osoby. Z uwagi na wiele korzyści jakie niesie ze sobą stosowanie tej instytucji warto zadać o to by stosowny wniosek do sądu penitencjarnego został skonstruowany w prawidłowy oraz posiadał właściwe uzasadnienie.
Na marginesie należy dodać, iż instytucja SDE z dniem 1 stycznia 2023 r. ulegnie stosownym modyfikacjom co umożliwi poszerzenie zakresu stosowania SDE oraz umożliwi większej liczbie osób odbycie reszty kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
Artykuł powstał we współpracy z kancelarią Pasternak Legal.
