W razie odniesienia przez poszkodowanego poważnych obrażeń ciała lub ciężkiej choroby doznanych na skutek popełnienia na jego szkodę czynu niedozwolonego (wypadek, pobicie) bardzo często na osoby najbliższe spada obowiązek sprawowania nad nim opieki. Są to zwykle najbliżsi w rodzinie (rodzice, małżonek, rodzeństwo). Opieka ta, nierzadko bardzo absorbująca czas i kosztująca dużo wysiłku takich osób, sprawowana jest przez nie najczęściej nieodpłatnie – w ramach dobrze rozumianych powinności i solidarności rodzinnego wspierania się. Powstaje kwestia, czy za taką opiekę przysługuje jakieś odszkodowanie od sprawcy szkody.
Sprawa jest skomplikowana z tej przyczyny, że osoba sprawująca taką opiekę nad ciężko chorym nie jest bezpośrednio poszkodowana czynem niedozwolonym, a zatem jej samej odszkodowanie od sprawcy tego czynu nie przysługuje. Możliwości dochodzenia takiego odszkodowania należy zatem poszukiwać w treści art. 441 par. 1 k.c., zgodnie z którym w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty.
W orzecznictwie sądowym doszło do rozbieżności stanowisk co do tego, czy przez „wszelkie koszty”, o których mowa w tym przepisie, można rozumieć także koszt opieki sprawowanej nieodpłatnie przez osoby bliskie nad poszkodowanym w czasie jego ciężkiej choroby lub kalectwa.
Uchwała Sądu Najwyższego dot. odszkodowania z tytułu kosztów opieki
Rozbieżności te usnęła uchwała składu siedmiu sędziów Sąd Najwyższego z 22 lipca 2020 r., III CZP 31/19 o następującej treści:
„Poszkodowany, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może domagać się na podstawie art. 444 § 1 k.c. odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie”.
W ten sposób doszło do przesądzenia na korzyść poszkodowanych czynem niedozwolonym samej zasady prawnej co do możliwości dochodzenia takiego odszkodowania. Samo przyznanie takiego odszkodowania zależeć będzie, rzecz jasna, od konkretnych okoliczności sprawy, a więc z jednej strony od ustalenia konieczności sprawowania takiej opieki, a z drugiej od jej intensywności i związanych z tym wysiłku i poświęcanego czasu. Trudnością jest też tu wycena kosztu takiej opieki. Z pewnością punktem odniesienia dla ustalenia wysokości zasądzanego odszkodowania może być godzinny koszt opieki pobieranej przez instytucje zajmujące się sprawowaniem takiej opieki odpłatnie.
Renta dla poszkodowanego
Odszkodowanie za opiekę nad ciężko chorym na skutek następstw czynu niedozwolonego może obejmować tylko czas sprawowanej opieki do wydania wyroku przez sąd, a nie okres jej sprawowania na przyszłość. Sytuację „na przyszłość” reguluje bowiem z art. 444 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem:
„ jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty„.
„Zwiększenie potrzeb”, o którym mowa w tym przepisie obejmuje niewątpliwie konieczność sprawowania nad poszkodowanym opieki, której koszty powinny być uwzględniane w ramach przyznawanej mu „odpowiedniej renty”. Ustalona i przyznana renta ma ten walor, że nie trzeba o występować cyklicznie o jej zasądzenie, jak to jest w przypadku dochodzenia odszkodowania za sprawowaną opiekę.
Autor jest adwokatem, doktorem nauk prawnych zarejestrowanym w portalu casum.pl, współautorem blogów: zasiedzenie nieruchomości oraz o odszkodowaniu z tytułu Dekretu Bieruta (reprywatyzacji)
