Testament to oświadczenie woli przyszłego spadkodawcy, w którym dysponuje on swoim majątkiem na wypadek śmierci. Choć testament sporządzany jest za życia spadkodawcy, to skutki wywołuje dopiero z chwilą jego śmierci. Dlatego też osoba, która sporządziła testament może go w każdej chwili (aż do momentu swojej śmierci) odwołać lub zmienić. Jakie informacje powinien zawierać dokument oraz w jakiej formie może zostać sporządzony – o tym przeczytasz w artykule.
W polskim systemie prawnym obowiązuje tzw. zasada swobody testowania. Oznacza to, że każdy może pozostawić cały swój majątek, bądź tylko jego część, dowolnej osobie, w tym także osobie obcej (nie będącej członkiem jego rodziny). W razie braku testamentu – spadek (czyli majątek po spadkodawcy) będzie dziedziczony na podstawie odpowiedniej ustawy. W takiej sytuacji to przepisy prawa z góry wskazują, kto i w jakiej części dziedziczy majątek.
Kto może sporządzić testament?
Sporządzić testament może tylko osoba fizyczna (spółka bądź instytucja nie może sporządzić tego dokumentu), która posiada pełną zdolność do czynności prawnych (tzn. może samodzielnie dokonywać czynności prawnych, składać oświadczenia woli i swoim własnym działaniem nabywać prawa oraz obowiązki). Pamiętać należy również o tym, że testament jest czynnością prawną, która może zawierać postanowienia dotyczące rozporządzenia spadkiem tylko po jednej osobie. Oznacza to, że nie można sporządzić testamentu razem z inną osobą, np. wspólnie z małżonkiem. Testamentu nie można sporządzić również przez pełnomocnika, opiekuna itp., jest to bowiem czynność, którą można dokonać tylko osobiście.
Rodzaje zapisów testamentowych
Spadkodawca może w testamencie, np.:
- powołać spadkobierców do dziedziczenia do całości lub części spadku,
- wydziedziczyć spadkobierców (tzn. pozbawić prawa do zachowku),
- uczynić zapis zwykły (tzn. nałożyć na osoby, które odziedziczą spadek obowiązek spełnienia określonego świadczenia majątkowego, np. wypłacenia pewnej kwoty pieniężnej na rzecz określonej osoby),
- uczynić zapis windykacyjny (tzn. zapisać określony przedmiot konkretnej osobie, ale jest to możliwe tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego),
- powołać wykonawcę testamentu (tzn. osobę, która będzie sprawowała nadzór nad wykonaniem postanowień zawartych w testamencie),
- dokonać podstawienia spadkobierców (tzn. wskazać, kto będzie dziedziczył, jeżeli osoba powołana do spadku nie będzie chciała lub nie będzie mogła być spadkobiercą),
- nałożyć na spadkobiercę obowiązek określonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
Formy testamentu
Osoba, które chce sporządzić testament, może też swobodnie wybrać jego formę. Wyróżniamy testamenty zwykłe i testamenty szczególne.
Do testamentów zwykłych zalicza się:
- testament własnoręczny (sporządzony przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym, z oznaczoną datą i podpisem spadkodawcy),
- testament notarialny (sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego),
- testament allograficzny (jest to ustne oświadczenie woli złożone np. przed wójtem, burmistrzem czy prezydentem miasta w obecności dwóch świadków, które jest spisywane w protokole).
Bez względu na to, jaka jest forma testamentu zwykłego, czy jest to forma aktu notarialnego czy testament własnoręczny – wszystkie są tak samo ważne, jeśli spełniają wymagania przewidziane dla danej formy.
Do testamentów szczególnych zalicza się:
- testament ustny – można go sporządzić tylko wówczas, gdy istnieje obawa nagłej śmierci spadkodawcy, lub gdy z innych ważnych powodów nie można sporządzić testamentu w formie zwykłej (tzn. notarialnego, własnoręcznego lub przed właściwym organem). Spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie w obecności trzech świadków. Jednakże, aby testament ustny był ważny – jeden ze świadków obecnych przy sporządzeniu testamentu bądź osoba trzecia (która nie była obecna przy oświadczeniu spadkodawcy) powinna spisać ostatnią wolę spadkodawcy, podając przy tym datę i miejsce złożenia oświadczenia przez spadkodawcę oraz datę i miejsce spisania tego oświadczenia. Świadek lub osoba trzecia muszą to zrobić nie później niż w terminie roku od dnia, w którym wola ta została przez spadkodawcę wyrażona. Ponadto pismo zawierające ostatnią wolę spadkodawcy powinno być podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich świadków obecnych przy jej złożeniu. Jeżeli wola spadkodawcy nie została spisana w ten sposób – można ją jeszcze stwierdzić przed sądem na podstawie zgodnych zeznań świadków jej złożenia, w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy;
- testament wojskowy – można go sporządzić tylko w czasie mobilizacji lub wojny, albo przebywania w niewoli;
- testament podróżny – można go sporządzić w trakcie podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym. Spadkodawca oświadcza wówczas swoją ostatnią wolę przed kapitanem statku lub jego zastępcą, w obecności dwóch świadków, po czym wola ta zostaje spisana. Tak przygotowany dokument zostaje odczytany, a następnie podpisany przez kapitana statku lub jego zastępcę, dwóch świadków i spadkodawcę.
Testamenty szczególne, jak sama nazwa wskazuje, mogą być sporządzane tylko w sytuacjach szczególnych, np. gdy istnieje obawa rychłej śmierci danej osoby bądź podczas podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym. Jednak, w przeciwieństwie do testamentów zwykłych, testamenty szczególne ważne są tylko przez okres 6 miesięcy od dnia, w którym ustały okoliczności uzasadniające sporządzenie testamentu w formie szczególnej (np. od dnia zakończenia podróży samolotem), chyba że spadkodawca w tym okresie zmarł.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach spadkowych? Skorzystaj z pomocy prawnika z Casum.pl.
