Kiedy podejrzany staje się oskarżonym. Czy w obu przypadkach przysługują te same prawa? Na jakie formy obrony może liczyć podejrzany, a na jakie oskarżony. Niniejszy tekst przybliża właśnie to zagadnienie.
Podejrzany
Podejrzany to osoba, której dotyczy prowadzone przez prokuratora, policję lub inne uprawnione organy, postępowanie przygotowawcze. Głównym celem tego postępowania jest ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony oraz wykrycie sprawcy. Z uwagi na to, iż postępowanie to może być prowadzone w formie śledztwa lub dochodzenia, istnieją różnice w sposobie możliwości przedstawienia zarzutów podejrzanemu. W pozostałym zakresie prawa i obowiązki podejrzanego w śledztwie i dochodzeniu są identyczne.
Jeśli postępowanie prowadzone jest w formie śledztwa, to podejrzanym będzie osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut popełnienia przestępstwa w związku z przystąpieniem do przesłuchania osoby w charakterze podejrzanego.
Postanowienie o przedstawieniu zarzutów sporządzane jest wówczas, gdy śledztwo dostarczy wystarczających informacji, które uzasadniają podejrzenie, że właśnie ta osoba popełniła czyn zabroniony. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego oraz dokładne określenie zarzucanego mu czynu i przepisów, które swoim zachowaniem naruszył. Od tego momentu postępowanie przygotowawcze dotyczy już konkretnej osoby, która staje się obok pokrzywdzonego stroną postępowania i której przysługują uprawnienia wymienione w Kodeksie postępowania karnego.
Podejrzany, do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa, może żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i jego obrońcy w terminie 14 dni od dnia złożenia żądania.
Prawa podejrzanego
Podejrzanego należy pouczyć przed pierwszym przesłuchaniem o jego uprawnieniach. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie, którego otrzymanie potwierdza swoim podpisem.
Podejrzanego poucza się o prawie:
- -do składania wyjaśnień,
- -do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania,
- -informacji o treści zarzutów i ich zmianach,
- -do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia,
- -do korzystania z pomocy obrońcy, w tym do wystąpienia o obrońcę z urzędu,
- -do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego.
Podejrzany może złożyć wniosek lub wyrazić zgodę na postępowanie mediacyjne z pokrzywdzonym oraz może skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeśli nie włada językiem polskim w stopniu wystarczającym. Warto pamiętać, że podejrzany ma prawo żądać, aby przesłuchanie nastąpiło w obecności jego obrońcy. Podejrzany i jego obrońca mogą składać wnioski o dokonanie konkretnych czynności śledztwa, a nawet zażądać udziału w tych czynnościach.
W przypadku postępowania prowadzonego w formie dochodzenia, organ
je prowadzący nie ma obowiązku sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, aby osoba stała się podejrzanym (chyba, że podejrzany jest tymczasowo aresztowany – wówczas postanowienie powinno zostać przygotowane). Wystarczy, że na początku przesłuchania osoba zostanie powiadomiona o treści zarzutu, który został wpisany
do protokołu przesłuchania. W tym momencie osoba staje się już podejrzaną w postępowaniu i należy jej umożliwić przygotowanie się do obrony, w szczególności poprzez ustanowienie lub wyznaczenie dla niej obrońcy.
Obowiązki podejrzanego
Podejrzany musi się poddać oględzinom zewnętrznym oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała. Wolno również pobierać od niego odciski palców i wymaz ze śluzówki policzków, fotografować go oraz okazywać w celach rozpoznawczych innym osobom. Ponadto podejrzany ma obowiązek poddania się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym, oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyłączeniem chirurgicznych.
Oskarżony
Natomiast oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia, a także osoba, wobec której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Oskarżony jest stroną postępowania toczącego się już przed sądem. Uprawnienia oskarżonego są bardzo zbliżone do uprawnień podejrzanego. Przede wszystkim oskarżony ma prawo do obrony, w tym również prawo od korzystania z pomocy obrońcy. Oskarżony może ubiegać się o przyznanie mu obrońcy z urzędu, a w postępowaniach gdzie udział obrońcy jest konieczny – zostanie mu on wyznaczony z urzędu. Ponadto oskarżony może składać wyjaśnienia, odmówić ich złożenia, oraz odmówić udzielenia odpowiedzi
na pytanie. Oskarżony może brać aktywny udział w postępowaniu, tzn. składać wnioski dowodowe, zadawać pytania osobom przesłuchiwanym i brać udział w czynnościach procesowych.
Prawa i obowiązki oskarżonego
Gdy oskarżony nie włada językiem polskim przysługuje mu prawo skorzystania z pomocy tłumacza. Ponadto oskarżony ma prawo zaskarżania orzeczeń. Oskarżony, podobnie jak podejrzany, ma obowiązek stawiania się na każde wezwanie sądu oraz informowanie sądu o każdej zmianie swojego adresu. Oskarżony, podobnie jak podejrzany, musi się poddać oględzinom zewnętrznym oraz innym badaniom niepołączonym
z naruszeniem integralności ciała. Wolno również pobierać od oskarżonego odciski palców i wymaz ze śluzówki policzków, fotografować go oraz okazywać w celach rozpoznawczych innym osobom. Ponadto oskarżony ma obowiązek poddania się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym, oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele,
z wyłączeniem zabiegów chirurgicznych.
Szukasz prawnika odpowiedniego dla siebie? Znajdziesz go w Casum.pl.
