Strona postępowania, którą sąd zwolnił od kosztów sądowych w całości lub części, może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie jej pełnomocnika z urzędu. Może być nim adwokat lub radca prawny. Strona, której sąd nie zwolnił od kosztów sądowych, również może wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Ponadto powinna dołączyć dokumenty potwierdzające osiągane dochody oraz wyciągi z konta bankowego za okres ostatnich trzech miesięcy.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika strona może złożyć wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, na piśmie lub ustnie do protokołu – w sądzie, w którym sprawa ma być lub jest prowadzona. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania na obszarze działania tego sądu, wniosek o ustanowienie pełnomocnika składa w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na jej miejsce zamieszkania. Sąd ten niezwłocznie prześle złożony wniosek do sądu, w którym sprawa jest prowadzona.
Wniosek strony o ustanowienie pełnomocnika sąd uwzględni, jeżeli uzna go za uzasadniony. Wniosek zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sąd odwoławczy przekaże do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.
Co należy dołączyć do wniosku?
Do wniosku o ustanowienie pełnomocnika strona dołącza oświadczenie zawierające szczegółowe dane o jej stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się na odpowiednim druku dostępnym w sądach, na stronach internetowych sądów lub stronie Ministerstwa Sprawiedliwości (link). Jeżeli wniosek o pełnomocnika składany jest razem z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych – strona dołącza tylko jedno oświadczenie.
Przed ustanowieniem dla strony pełnomocnika z urzędu, sąd może odebrać od niej przyrzeczenie o treści: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”. Przed jego odebraniem, sąd poucza stronę, że jeżeli ustanowienie pełnomocnika z urzędu nastąpi na podstawie świadomie podanych nieprawdziwych okoliczności – sąd ukarze stronę grzywną, niezależnie od obowiązku uiszczenia przez nią wynagrodzenia wyznaczonego pełnomocnika.
W razie złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przez stronę ustnie do protokołu – oświadczenie o stanie majątkowym także może być złożone do protokołu.
W razie nieuwzględnienia przez sąd wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu – strona nie może ponownie wystąpić z takim wnioskiem, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Ponowny wniosek, uzasadniony tymi samymi co poprzednio okolicznościami – sąd odrzuci.
Jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej, sąd ma wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego osoby wnioskującej o ustanowienie pełnomocnika lub zastępowanej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu – sąd może zarządzić stosowne dochodzenie. Jeżeli okaże się, że okoliczności, na których podstawie został ustanowiony pełnomocnik z urzędu, nie istniały lub przestały istnieć – sąd cofnie ustanowienie pełnomocnika. W takim przypadku strona jest zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia ustanowionemu pełnomocnikowi. Jeśli okoliczności uzasadniające ustanowienie pełnomocnika uległy zmianie tylko częściowo – sąd może zobowiązać stronę do zapłaty tylko w części wynagrodzenia pełnomocnika. Osobie, dla której sąd ustanowił pełnomocnika z urzędu na podstawie świadomie podanych przez nią nieprawdziwych okoliczności, sąd wymierzy grzywnę, niezależnie od obowiązku uiszczenia przez nią wynagrodzenia wyznaczonego dla niej adwokata lub radcy prawnego.
Sąd uwzględnił wniosek- co dalej?
Jeżeli wniosek o ustanowienie pełnomocnika sąd uzna za zasadny, to zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika strony. Okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wyznacza adwokata albo radcę prawnego w najkrótszym możliwym terminie, nie później niż w ciągu dwóch tygodni i zawiadamia o tym sąd. W zawiadomieniu wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.
Składając wniosek o ustanowienie pełnomocnika, strona może w nim wskazać określoną osobę. W takim przypadku właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznacza do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę.
Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne
z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Pełnomocnik ustanowiony przez sąd jest obowiązany zastępować stronę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, chyba że z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej.
Z ważnych przyczyn pełnomocnik może wnosić o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony w procesie. Uwzględniając taki wniosek, sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie do udziału w sprawie innego adwokata lub radcy prawnego.
Pełnomocnictwo adwokata lub radcy prawnego wygasa z chwilą śmierci osoby, dla której został on ustanowiony pełnomocnikiem. Pomimo tego, jest on obowiązany podjąć czynności, które powinny być w sprawie podjęte w najkrótszym możliwym czasie.
